آشنایی کامل با انواع سیستم اعلام حریق و کاربرد هرکدام در ساختمان‌ها

سیستم‌  اعلام حریق جزو مهم‌ ترین تجهیزات ضروری هر ساختمان هستند. زیرا به محض مشاهده اولین نشانه‌ های آتش می‌ توانند ساکنان را مطلع کنند. با اطلاع سریع و به موقع می‌ توان جلو خسارت های مالی و جانی را در همان ابتدا گرفت.

هدف اصلی انواع سیستم اعلام حریق این است که به شما زمان کافی را برای مهار آتش بدهند. هر حریقی از یک جرقه کوچک شروع می شود. اولین راه موثر برای مهار آتش این است که در همان لحظات اولیه آن را از بین ببریم. جدای از همه اینها، استاندارد های ملی هم برای تجهیز کردن ساختمان به این سیستم‌ های اطفا حریق وجود دارد که تمام ساختمان ها باید به آن مجهز شوند. چه ساختمان های جدیدی که در حال ساختن هستند و چه ساختمان های قدیمی که باید کم کم به این سیستم مجهز شوند.

سیستم اعلام حریق چیست و چگونه عمل می‌ کند؟

سیستم اعلام حریق شامل یکسری تجهیزات و فناوری هایی است که در نهایت به شما کمک می کنند تا از شروع آتش مطلع شوید. این سیستم های در همان دقایق اولیه نشانه‌ های آتش را شناسایی کرده و فورا آن را به صورت آلارم صوتی و … هشدار می دهند. شاید برایتان جالب باشد که با نحوه عملکرد انواع سیستم اعلام حریق کمی آشنا شوید.

نحوه عملکرد سیستم‌ های اطفای حریق

1. سیستم به وسیله حسگرهای دود، حرارت، شعله یا گاز، محیط را اسکن می‌ کنند.
2. به محض مشاهده نشانه‌ های آتش آن را به کنترل پنل ارسال می کنند.
3. در کنترل پنل اطلاعات مورد بررسی و آنالیز قرار گرفته و در صورت تشخیص آتش آن را تایید می‌ کنند.
4. در صورت تایید سیگنال ها هشدار ها فورا فعال می شوند.
5. با فعال شدن هشدار، ساکنان و یا مدیریت مجموعه فورا با خبر می شوند.
6. ساکنان با شنیدن هشدار فورا ساختمان را ترک کرده و افراد مسئول با تجهیزات اطفاء حریق به محل وارد می شوند. 

دسته‌بندی انواع سیستم اعلام حریق بر اساس عملکرد

سیستم اعلام حریق دسته بندی های مختلفی دارند مانند دتکتور گاز متان، دتکتور گازی و… که هر کدام از این سیستم ها مزایا و معایب خاص خود را داشته و برای مکان ها خاصی قابل استفاده هستند. قبل از هر انتخابی بهتر است با دسته بندی انواع سیستم اعلام حریق کاملا آشنا شوید.

سیستم اعلام حریق متعارف (Conventional Fire Alarm System)

سیستم اعلام حریق متعارف یکی از قدیمی‌ ترین و پر استفاده ترین سیستم‌های اعلام حریق در ایران است. این سیستم برای فضاهای کوچک و ساختمان های با رفت و آمد کم طراحی شده اند.

در این سیستم ساختمان را به بخش های مختلفی (زون) تقسیم می‌ کنند. در هر زون یک دتکتور و شستی اعلام آتش نصب می شود. این دتکتورها و شاسی ها در کل به سیستم مرکزی متصل می شوند. اگر دتکتور هر زون علائم حریق را شناسایی کند یا کاربر مستقیم دکمه آتش را بزند، سیستم بی درنگ اعلام حریق می کند.

سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر (Addressable Fire Alarm System)

این سیستم پیشرفته‌ ترین نوع اعلام حریق است. در این سیستم هم دتکتور و دکمه اعلام حریق وجود دارد. اما تفاوت آن با سیستم متعارف این است که برای هر آدرس مشخصی نصب می شوند. به همین دلیل دقت خیلی بالایی دارند. به محض آلارم شما می توانید دقیقا محل را پیدا کنید.

پس سیستم‌ های آدرس‌ پذیر برای ساختمان‌ های بزرگ، تجاری و هر مکانی که باید اطلاع دقیقی داشته باشید بسیار مناسب‌ است.

سیستم اعلام حریق بی‌سیم (Wireless Fire Alarm System)

یکی از جدید ترین و پیشرفته‌ ترین انواع سیستم اعلام حریق در ایران است که ارتباط آنها با پنل مرکزی بدون سیم کشی انجام می شود.

این سیستم برای این ساخته شد تا ساختمان های بسیار پیچیده بتوانند بدون کوچکترین دردسری به اعلام حریق مجهز شوند.

در این سیستم، دتکتورها و تجهیزات دیگر از طریق امواج رادیویی با هم و پنل مرکزی ارتباط برقرار می کنند.

بدین ترتیب سیستم‌های اعلام حریق بی‌ سیم برای ساختمان های پیچیده و یا کسانی که می خواهند خیلی سریع ساختمان را مجهز کنند گزینه بسیار خوبی است. بخصوص ساختمان هایی که امکان سیم کشی در آنها دشوار باشد.

سیستم اعلام حریق ترکیبی (Hybrid Fire Alarm System)

این سیستم ها ترکیبی از اعلام حریق متعارف و آدرس‌ پذیر هستند. یعنی در این سیستم بر حسب نیاز از هر دو نوع اعلام حریق می توان استفاده کرد.

با استفاده از این سیستم می توانید محل های حساس را از محل‌ های غیر حساس جدا کنید. برای مثال می‌ توانید زون های مختلف داشته و برای اتاق های خاص از سیستم آدرس پذیر با هم استفاده کنید.

تا به اینجا به صورت کامل با انواع سیستم اعلام حریق آشنا شدید. در ادامه با اجرای ضروری سیستم اعلام حریق نیز آشنا می‌ شویم.

 اجزای اصلی سیستم اعلام حریق (تجهیزات ضروری)

• کنترل پنل (FACP) یا پنل مرکزی قلب سیستم اعلام حریق است. این پنل وظیفه دارد تا تمام سیگنال های ارسالی از سمت هر نوع دتکتوری را دریافت کرده و آنالیز کند. در صورت تشخیص حریق آن را فورا به صورت آلارم اعلام می کند.
•  دتکتورها (حسگرها) نزدیک ترین قطعه به محل آتش هستند. این قطعات که انواع مختلفی دارند، به هر نوع واکنشی مانند دود، گاز، حرارت یا شعله حساس بوده و به محض مشاهده سیگنال را به کنترل پنل ارسال می کنند. البته تشخیص آنها بر اساس نوعی که دارند فرق خواهد داشت. به عنوان مثال حسگر گاز نمی تواند حرارت را تشخیص دهد.
• شستی‌ یا دکمه های اعلام حریق که بر روی دیوار نصب می شوند. اگر افراد آتش را حس کنند با فشردن آن کنترل پنل را با خبر می کنند.
• تجهیزات هشدار دهنده مثل آژیرها، بلندگوها و فلاشرها و … که سیگنال آلارم را پخش خواهند کرد.
• منابع تغذیه که برق مورد نیاز دتکتورها، پنل مرکزی و تجهیزات آلارم را تامین می‌ کنند. این منابع تغذیه دارای بک آپ باتری بوده و در صورت قطع برق همچنان برق مدار را تامین می کنند.
•  کابل‌ها و لوله‌کشی‌ها دیگر اجزا هستند که وظیفه ارتباط بین دتکتورها با پنل مرکزی و سیستم های آلارم را بر عهده دارند. این کابل ها معمولا از جنس بسیار مقاوم و نسوز ساخته می شوند.

مقایسه کامل سیستم متعارف و آدرس‌ پذیر

از بین سیستم متعارف و آدرس‌ پذیر کدام یک برای آپارتمان مناسب است؟

برای یک آپارتمان کوچک یا یک ساختمان با تعداد طبقات کم، سیستم متعارف گزینه بهتری است. چون سیستم متعارف نصب راحت تری داشته و مقرون به صرفه تر است. در ضمن ساختمان هایی که نیاز به دقت خیلی بالایی ندارند راحت می توانند از آن استفاده کنند. به عنوان مثال در صورت بروز آتش در یک واحد مسکونی دیگر نیازی نیست دقیق جای آن را پیدا کرد.

از بین سیستم متعارف و آدرس‌پذیر کدام یک برای بیمارستان مناسب‌تر است؟

از آنجایی که یک بیمارستان اتاق‌ ها و فضاها بسیار زیادی دارد، بهتر است از نوع آدرس پذیر استفاده شود. چون در هنگام بروز آتش هر ثانیه ارزش بالایی دارد. پس به محض بروز آتش فورا می‌ توان به سراغ محل دقیق رفت.

کاربرد انواع سیستم اعلام حریق در مکان‌های مختلف

برای انتخاب منطقی و درست باید بدانید که کدام نوع سیستم را برای چه محلی نصب کنید. در این بخش به این موضوع می‌ پردازیم.

استاندارد ها و مقررات سیستم اعلام حریق که باید بدانید

سیستم‌ های اعلام حریق باید مطابق با استاندارد های بین‌ المللی و ملی طراحی، نصب و نگهداری شوند. علتش این است که شما به عنوان یک کاربر باید بتوانید به آنها کاملا اطمینان کنید. اگر به هر دلیلی این سیستم ها بر اساس استاندارد های مشخص تولید نشده باشند، ممکن است در آینده شما را دچار مشکل کرده و خسارت‌ های زیادی را به همراه داشته باشند. برای آگاهی شما مهمترین استانداردهایی که باید لحاظ شوند را در این بخش به اطلاع شما می رسانیم.

• NFPA یا National Fire Protection Association. یکی از بهترین استانداردهای دنیا است که برای سیستم‌ های اعلام حریق استاندارد NFPA 72 را تدوین کرده است. با دیدن این استاندارد خیال شما از بابت عملکرد سیستم کاملا راحت خواهد بود.
• EN54 یک استاندارد مشابه اروپایی است که به جزئیات بیشتری مانند مشخصات دتکتورها، پنل‌ های کنترل، تجهیزات هشدار دهنده می پردازد. همچنین نحوه عملکرد و ارتباط بین آنها را تعریف می کند.
• BS 5839 یک استاندارد انگلیسی است که بیشتر برای طراحی، نصب و نگهداری الزامات را تعریف کرده است.
• UL یا Underwriters Laboratories  و FM یا Factory Mutual. این استانداردها دو سازمان جداگانه و بسیار معتبر آمریکایی هستند که کیفیت و استاندارد بودن تجهیزات شما را تضمین می کنند.

مشاهده و رعایت هر یک از این استاندارد ها برای یک سیستم اعلام حریق کاملا ضروری است. زیرا اگر در شرایط بحرانی اگر هر یک از اجزا به درستی کار نکنند، خسارت‌ های جبران ناپذیری را متحمل خواهید شد.

نکات نگهداری و بازرسی سیستم اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق باید به صورت دوره ای بازرسی شده و از آنها نگهداری کنید. اگر هر یک از اجزا به هر دلیلی درست کار نکند ممکن است کل اعلام حریق ساختمان مورد نظر شما مختل شود. 

در این بخش نکات مربوط به بازرسی و نگهداری این سیستم ها را بررسی می کنیم.

1. باید به صورت منظم و دوره ای تمام دتکتور ها را بررسی کنید. بسته به نوع دتکتور باید آن را با تستر مخصوص به خودش بررسی کنید. برخی از دتکتورها دکمه تست داشته و برخی نیز فاقد آن هستند. شما می‌ توایند با اسپری های مخصوص تست، عملکرد همه دتکتورها را خیلی سریع بررسی کنید.
2. همیشه بدنه و مجاری دتکتورها را تمیز کنید. چون دتکتور می تواند بر اساس دیتایی که از آن دریچه ها وارد می شود آتش را تشخیص دهد.
3. به صورت دوره ای پنل کنترل را تست کنید. از یک نفر بخواهید تا به تک تک دتکتورها سرزده و آنها را تحریک کند. شما نیز پنل را بررسی کرده و ببینید که درست کار می کند یا نه.
4. حتما تجهیزات هشدار دهنده مانند آژیرها و فلاشرها را نیز بررسی کنید تا در صورت بروز مشکل از کارکردن آنها مطمئن باشید.
5. حتما باتری‌ ها را بر اساس اعلام سازنده عوض کنید.
6. حتما سیمکشی‌ ها را نیز بررسی کرده و در صورت مشاهده اتصال ضعیف یا فرسودگی فورا نسبت به تعمیر آن اقدام کنید.
7. اگر انواع سیستم اعلام حریق در واحدهای عمومی مانند شرکت ها، کارخانجات و … نصب شده باشد، حتما پرونده بازرسی HSE را پس از بازرسی پر کنید.

پیشرفت های سیستم‌های اعلام حریق در آینده نزدیک

سیستم های اطفا حریق هم مانند سایر سیستم‌ های دیگر در دنیا مدام در حال پیشرفته تر شدن هستند. 

به طور کلی تمام این سیستم ها در حال رفتن به سمت فناوری های زیر هستند:

• سیستم های اطفا حریق به اینترنت اشیا IoT مجهز شده و به کاربران امکان می دهند تا از سراسر دنیا بتوانند از وضعیت ساختمان مطلع شوند. پیش بینی می شود این سیستم به صورت خودکار به سازمان های امدادی مانند آتش نشانی ها هم متصل شوند. پس در هنگام بروز حریق بدون نیاز به تماس تلفنی به شکل خودکار نیروهای امدادی مطلع می شوند.
• در آینده بسیار نزدیک دوربین های حرارتی به ربات های آتش نشان داخلی متصل می شوند. بدین ترتیب در سریع ترین زمان ممکن این ربات ها به محل آتش رسیده و اطفا را شروع می کنند. مهمترین ویژگی ربات های آتش نشان این است که در محیط های خطرناک می توانند وارد عمل شوند.

 مزایای سیستم‌ های اعلام حریق برای بیمه‌ و ارزش ساختمان

نصب سیستم‌های اعلام حریق هزینه‌های بیمه  ساختمان شما را کاهش می دهد. ساختمان هایی که مجهز به انواع سیستم های اعلام و اطفا حریق باشند تخفیف های ویژه‌ ای قائل می شوند. بدین ترتیب هم خیال شما از بابت حادثه احتمالی و هزینه بیمه راحت می شود و هم ارزش ملک شما بسیار بالا خواهد رفت. 

جمع‌ بندی و نکات بسیار مهم برای انواع سیستم اعلام حریق

در این مقاله سعی کردیم به طول کامل شما را با انواع سیستم های اعلام حریق کاملا آشنا کنیم. تمام سیستم های قابل نصب در بازار را به شما معرفی کردیم و از مزایا و معایب آن صحبت کردیم.

استفاده از سیستم های اطفا حریق باعث می شود تا در لحظات اولیه بتوانید حضور موثر داشته باشید. در زمان شروع آتش سوزی لحظات اولیه بسیار مهم هستند. اگر سیستم های استاندارد و با کیفیت را در ساختمان خود استفاده کنید می توانید جلوی خسارت های جبران ناپذیر را به طور کل بگیرید.

اگر نیاز به مشاوره تخصصی در انتخاب و نصب سیستم اعلام حریق دارید، با ما تماس بگیرید. تیم ما بهترین راهکارها و تجهیزات ایمنی را برای حفاظت از ساختمان شما ارائه دهد.

سوالات متداول در خصوص انواع سیستم اعلام حریق

آیا نصب سیستم‌های اعلام حریق راحت است؟

برخی از مدل‌ ها بله و در برخی خیر. اما به طور کلی نصب سیستم‌ های اعلام حریق باید توسط متخصصین مجرب انجام شود. علت آن این است که هم باید تجهیزات استاندارد و مناسب تهیه شود و هم باید بر اساس استانداردهای ایمنی نصب شوند.

چه زمانی باید سیستم اعلام حریق را تعویض کرد؟

سیستم‌ های اعلام حریق باید به‌طور منظم نگهداری و بازرسی شوند. اگر سیستم اعلام حریق شما قدیمی شده یا به‌طور مداوم دچار مشکل می‌شود، نیاز به تعویض یا به‌روزرسانی دارد. البته با پیشرفت های صورت گرفته می توانید سیستم های جدیدتر و مدرن تر تهیه کنید.

آیا سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند هشدار کاذب بدهند؟

بله، سیستم‌های اعلام حریق ممکن است هشدارهای کاذب بدهند. این مشکل می تواند به دلیل گرد و غبار، کثیفی، تغییرات ناگهانی دما و … باشد. اما در موردی هم ممکن است هیچ دلیل خاصی نداشته باشد. این مشکل در سیستم های آدرس پذیر خیلی کمتر رخ می دهد.

 آیا سیستم‌های اعلام حریق در مواقع قطعی برق همچنان کار می‌کنند؟

بله، بیشتر سیستم‌های اعلام حریق دارای باتری بکاپ بوده و بدون نیاز به برق اصلی کار می کنند. به همین دلیل شما باید در دوره های مشخص باتری ها را بررسی کنید.

 آیا سیستم‌های اعلام حریق برای محیط‌های خاص مانند کارخانجات صنعتی یا انبارها مناسب هستند؟

بله، توصیه می شوند برای تمام مکان های خانگی، صنعتی، بیمارستانی و … از این سیستم استفاده شود.